Olej silnikowy to czynnik który jest prawdziwym „krwioobiegiem silnika”, a od jego parametrów oraz własności fizycznych zależy sprawność jednostki, zużycie paliwa oraz czas poprawnej eksploatacji. Rozprowadzany jest on tzw. magistralą olejową, czyli systemem kanałów, zapewniających doprowadzenie środka smarnego do wszystkich ruchomych elementów silnika. Smarowane są w pierwszej kolejności panewki główne i korbowe wału korbowego, dokąd olej doprowadzany jest specjalnymi kanałami wewnątrz wału. Ważnym elementem smarowania jest także gładź cylindra czy sworzeń tłokowy, które smarowane są mgłą olejową wytwarzaną podczas parowania oleju w skrzyni korbowej. Dodatkowo olej przepływa kanałami do głowicy smarując wałki rozrządu oraz hydrauliczne regulatory luzu zaworowego.
Oprócz podstawowego zadania, jakim jest stworzenie filmu olejowego, zapewniającego poślizg stykających się, ruchomych elementów silnika, olej pełni również inne bardzo ważne funkcje:
Zabezpieczenie pracujących elementów – olej jest jedynym czynnikiem stykającym się z ruchomymi częściami silnika. Ponieważ zaś w czasie procesu spalania część nie spalonych produktów gromadzi się jako nagar i szlam, to należy możliwie skutecznie neutralizować te zjawiska. Aby tego dokonać w oleju stosowane są dodatki uszlachetniające, które rozpuszczają osady.
Czyszczenie silnika – wspomniane wcześniej usuwanie szlamów i nagarów jest neutralizowane przez stały obieg oleju w silniku , co powoduje wypłukiwanie tego typu zanieczyszczeń i następnie ich neutralizację poprzez odkładanie na materiale filtracyjnym oleju
Chłodzenie wewnętrznych elementów silnika – musimy pamiętać, ze elementy układu korbowo-tłokowego, czy układu rozrządu nie są chłodzone, a jedynym czynnikiem pozwalającym odprowadzać ciepło jest olej (temperatura oleju w misce olejowej osiąga przez to około 90-130 stopni)
Doszczelnianie komory spalania – film olejowy występujący na powierzchni ścianek cylindra z pierścieniami, nie tylko smaruje, ale także uszczelnia – zmniejszając przedmuchy spalin do skrzyni korbowej/
Wytłumia hałas podczas pracy – hałas słyszany wyraźnie w chwili uruchomienia zimnego silnika zanika po jego nagrzaniu.
Nic wiec dziwnego, że tak ważne jest aby w określonym przez producenta czasie dopilnować wymiany oleju. Na co należy zwrócić uwagę przy zakupie oleju?
Rodzaj – oleju mineralny czy syntetyczny
Oleje mineralne – rafinowane z ropy naftowej -nadal pozostają najpopularniejszym rodzajem środków smarnych, a głównym powodem takiego stanu jest ich cena, niższa w porównaniu do olejów syntetycznych. Mankamentem ich jest jednak fakt, że nawet przy użyciu zaawansowanej technologii rafinacji, siarka, reaktywne węglowodory oraz inne niechciane materiały trafiają do składu olejów mineralnych.
Na przeciwnym biegunie znajdują się zapewniające najwyższy stopień wydajności, syntetyczne oleje silnikowe (Synthetic). W pełni syntetyczne oleje silnikowe są opracowywane przy użyciu syntetycznych olejów bazowych, które powstają podczas syntezy chemicznej, surowej rafinacji lub innych złożonych reakcji chemicznych. Ich jednorodność cząsteczkowa i stopień czystości są nieosiągalne w tradycyjnym procesie rafinacji. Dlatego lepiej znoszą one cięższe warunki pracy. Zwykłe oleje mineralne pod wpływem wysokiej temperatury mogą utracić swoje właściwości, czego skutkiem będzie pojawienie się niepożądanego osadu i szlamu w silniku. Poza mineralnymi i w pełni syntetycznymi olejami istnieją też oleje półsyntetyczne (Semisynthetic) . Składają się one z wysokowydajnych mieszanek syntetycznych połączonych z tradycyjnym olejem mineralnym, co przynosi wzrost wydajności w porównaniu ze zwykłymi olejami mineralnymi.
Oleje syntetyczne popularnie zwane „Syntetykami” zapewniają lepszą ochronę w niskich temperaturach ułatwiając rozruch silnika w zimne dni (w pełni syntetyczne oleje silnikowe tolerują temperatury sięgające nawet poniżej -40°C). Większa jest też tolerancja wysokich temperatur, co wpływa na redukcję utleniania i zużycia części silnika (najlepsze produkty zabezpieczają silnik nawet w temperaturach rzędu 200°C). Ponadto w przypadku oleju syntetycznego jest mniejsza konsumpcja oleju (oczywiście w nowym sprawnym silniku), lepsza ochrona silnika pod dużymi obciążeniami, zwiększona stabilność termiczna i lepsza czystość silnika.
Jak wynika z powyższych danych, oleje syntetyczne są idealne dla nowych samochodów pracujących pod dużym obciążeniem. W większości samochodów w zupełności wystarczy olej mineralny. Zatem zamiast zastanawiać się nad wyborem oleju mineralnego, czy syntetycznego warto większą uwagę poświecić klasyfikacjom jakościowym i lepkościowym kupowanego oleju.
Klasyfikacja jakości oleju API, czyli Amerykańskiego Instytutu Naftowego
API wyróżnia dwie normy: jedną dla silników benzynowych o oznaczeniu „S”, a drugą dla diesla o oznaczeniu „C”. Przeważnie występują one razem i na pojemniku z olejem możemy zobaczyć oznaczenie np.„SN/CF”. Druga litera oznacza normę, jaką olej spełnia w odniesieniu do swojego przeznaczenia w silniku benzynowym lub dieslu. Im dalsza litera alfabetu, tym wyższa norma. Należy jednak pamiętać, że należy zawsze używać olej o oznaczeniu przewidzianym przez producenta. Jeśli do nowego auta z wymogiem normy SN zastosujemy olej SL, nie będzie to najlepsze rozwiązanie. Działa to także w drugą stronę, chociaż w dużo mniejszym stopniu – skrajnych przypadkach, jeśli silnik ma niskie wymagania na poziomie SA, a wlejemy do niego olej SL, może dojść do jego uszkodzenia.
Na opakowaniu każdego oleju silnikowego można znaleźć oznaczenie lepkości według SAE (Society of Automotive Engineers).
Klasyfikacja SAE dzieli oleje na podstawie parametrów użytkowych. SAE wyróżnia 12 klas lepkości:
- 6 klas zimowych oznaczonych liczbą i literą W (Winter): 0W, 5W, 10W, 15W, 20W, 25W
- 6 klas letnich: 16, 20, 30, 40, 50, 60
Klasy zimowe ustalone są według następujących czynników:
– maksymalna lepkość, jaką osiągnąć może olej w danej ujemnej temperaturze
– graniczna temperatura pompowalności
– minimalna lepkość w temperaturze 100 °C
Klasy letnie ustalone są natomiast według następujących czynników:
– minimalna lepkość w temperaturze 100 °C
– maksymalna lepkość w temperaturze 100 °C
– minimalna lepkość w temperaturze 150 °C oraz
W przypadku olejów całorocznych muszą być spełnione kryteria dotyczące części letniej i zimowej.
Najczęstszym błędem jest fakt utożsamiania symboli liczbowych z rodzajem oleju. Potoczne odczytywanie olejów np. 5W40 jako syntetyczny, a 20W50 jako mineralny jest błędem, gdyż lepkość nie mówi nic o jakości oleju i informacji z jakiej grupy pochodzi. W przypadku olejów syntetycznych występują oleje zarówno 0W20, jak i 25W50, tak samo w przypadku olejów mineralnych występują w zakresie lepkości takim samym jak syntetyczny.
Jak widać z powyższego zestawienia podczas wyboru oleju silnikowego niezbędne jest stosowanie zaleceń producenta odnośnie zalecanej lepkości, a nie jedynie sugerowanie się składem wskazującym na olej mineralny i syntetyczny.
Ważną informacją dla kupującego jest również wiadomość o aprobatach i dopuszczenia oleju przez poszczególne koncerny samochodowe. Spełnienie norm koncernu samochodowego jest bowiem nie tylko egzekwowaniem jakości wymaganej w ramach klasyfikacji europejskich, ale spełnienie (często bardziej wyśrubowanych) wymogów producenta.
W przypadku produktów Master-Sport, olej spełnia wymagania wiodących producentów samochodowych, takich jak m.in. MB, VW, MAN, Volvo, Renault, gwarantując pełną ochronę silnika w każdych warunkach pracy.
